Kolonoskopiya Nədir? Kimlərə Lazımdır və Niyə Gecikdirilməməlidir?

Qorxulan Müayinə, Amma Həyat Qurtaran Vasitə

“Kolonoskopiya” sözünü eşidəndə bir çox insan təlaşa düşür. Amma çox az adam bu prosedurun bəzən həyat qurtardığını və kolon xərçənginin erkən aşkarlanmasında ən effektiv üsul olduğunu bilir. Əslində, bu müayinə sadəcə şikayəti olanlar üçün deyil, profilaktik olaraq da vacibdir.

Bu yazıda kolonoskopiya haqqında pasiyentlərin ən çox verdiyi sualları, yayılmış mifləri və real tibbi həqiqətləri peşəkar dildə, lakin başa düşülən formada izah edəcəyik.

1. Kolonoskopiya Nədir və Necə Aparılır?

Kolonoskopiya – yoğun bağırsağın içərisinin endoskopik üsulla görüntülənməsidir. Bu məqsədlə “kolonoskop” adlı elastik bir cihaz istifadə olunur. Cihazın ucunda kamera yerləşir və o, anus vasitəsilə daxil edilərək bağırsağın tam uzunluğu vizual olaraq qiymətləndirilir.

Müayinə zamanı:

• Şişlik, iltihab, xoralar və poliplər müşahidə edilir
• Zərurət olduqda biopsiya (toxuma nümunəsi) götürülür
• Kiçik poliplər eyni anda çıxarıla bilər

2. Kimlər Kolonoskopiya Etməlidir? (Yalnız xəstələr yox!)

Bu müayinənin tətbiq olunmalı olduğu hallar bunlardır:

• 40 yaşdan yuxarı bütün şəxslər (profilaktik məqsədlə)
• Ailəsində kolon xərçəngi olanlar
• Daimi qarında ağrı, köp, qanlı nəcis, qəbizlik və ishalın növbələnməsi halları
• Qan azlığı və səbəbi bilinməyən çəki itkisi
• İBS (irritabl bağırsaq sindromu) diaqnozu qoyulan şəxslərdə dəqiqləşdirmə üçün

Qeyd: ABŞ və Avropa protokolları artıq kolonoskopiyanı 45 yaşdan sonra mütləq tövsiyə edir.

3. Prosedur Ağrılıdırmı? Sedasiya Nədir?

BQM-də kolonoskopiya tamamilə ağrısız şəkildə, sedasiya ilə aparılır. Bu o deməkdir ki:

• Pasiyent yüngül yuxu vəziyyətində olur
• Heç bir ağrı və narahatlıq hiss etmir
• Prosedur sonrası 30–60 dəqiqə müşahidə altında saxlanılır və evə göndərilir

4. Müayinədən Əvvəl Nələrə Diqqət Yetirilməlidir?

Kolonoskopiyadan 1–2 gün əvvəl xüsusi pəhriz tətbiq olunur:

• Yalnız duru qidalar (bulyon, su, çay)
• Heç bir lifli, toxumlu və ya rəngli qida qəbulu yoxdur
• Müayinə günündən əvvəl bağırsaqların boşaldılması üçün xüsusi dərmanlar verilir

Bu hazırlıq prosesi kolonoskopiyanın keyfiyyətinə birbaşa təsir edir.

5. Kolonoskopiya Nələr Aşkarlaya Bilər?

• Kolon və rektum xərçəngi
• Bağırsaq polipləri (xərçəngə çevrilə bilən)
• Xoralı kolit, Krohn xəstəliyi
• Divertikullar və qanaxma mənbələri
• İltihabi və funksional pozuntular

Ən vacibi: xərçəngə çevrilmə riski olan poliplər hələ şikayət yaranmadan aşkarlanır və çıxarılır.

6. Müayinədən Sonra Nə Olur?

• Qısa müddətə qaz və narahatlıq hissi ola bilər
• Əgər sedasiya olunmuşdursa, həmin gün maşın sürmək tövsiyə olunmur
• Həkim nəticələri dərhal izah edir və ehtiyac varsa əlavə müalicə planı hazırlanır

7. Kolonoskopiyanın Alternativi Var mı? (Və Niyə Yetərli Deyil?)

Bəzi hallarda qrafik testlər (KT-kolonoskopiya, nəcis testi və s.) tətbiq edilsə də:

• Onlar vizual təmasla aşkar edilən mikro polipləri göstərmir
• Eyni anda biopsiya və ya müdaxilə etmək mümkün olmur
• Xəstəlik gec mərhələdə aşkarlana bilər

Kolonoskopiya – həm diaqnostik, həm müalicəvi imkanlar verən yeganə üsuldur.

Kolonoskopiyadan Qorxmayın – Statistikalar Nə Deyir?

• Kolon xərçəngi, dünyada ən çox yayılan üçüncü xərçəng növüdür
• Profilaktik kolonoskopiya bu xəstəliyin 90%-ə qədər qarşısını ala bilir
• Ən çox polip aşkarlanma yaşı: 45–60
• Kolonoskopiyadan sonra poliplərin çıxarılması xərçəng riskini qat-qat azaldır

Nəticə: Gecikməyin – Xərçəngin qarşısını vaxtında alın

Kolonoskopiya yalnız xəstələr üçün deyil — gələcəkdə xəstə olmaq istəməyənlər üçün də vacibdir. Əgər siz bu yazını buraya qədər oxumusunuzsa, deməli bədəninizin siqnallarını ciddiyə alırsınız.

İndi isə növbə qərar verməkdədir. Vaxtında edilən bir kolonoskopiya, sizi ömür boyu qoruyacaq.